کمبود آهن هشداری جدی برای بدن
فقر آهن یا کم خونی در عده زیادی از مردم به خصوص زنان وجود دارد که می تواند باعث ضعف و بی حالی شود ، توجه به تغذیه مناسب یکی از روش هایی است که می تواند از بروز کم خونی جلوگیری کند. علاوه بر آن استفاده از مواد غذایی که جذب آهن را در بدن زیاد می کند نیز کمک کننده می باشد.
بسیاری از ترکیبات که به وفور هم در مواد غذایی روزانه ما یافت می شوند، از جذب آهن در بدن جلوگیری می کنند. احتمالا بسیاری از افراد نمی دانند که تقریبا از هر 10 نفر افراد جامعه، به ویژه زنان و کودکان، پنج نفر مبتلا به کمبود آهن هستند. کمبود این ریزمغذی ضروری از نظر اثربخشی آن روی رشد جسمی، رشد مغزی، قدرت یادگیری و. . . بسیار حائز اهمیت است. تعیین این کمبود به عهده متخصصان تغذیه در هر جامعه است که با ارائه برنامه کوتاه یا بلند مدت، این مشکل را برطرف کنند. در ادامه به شما خواهیم گفت که علائم کمبود آهن چگونه است و با برنامه ریزی درست غذایی، چطور می توان این کمبود را جبران کرد.
آنچه در این مقاله میخوانید :
آهن، حمل کننده اکسیژن خون
آهن یکی از ریزمغذی های ضروری بدن است که وظیفه حمل اکسیژن در خون را به عهده دارد. آهن در عملکرد گلبول های قرمز خون، هموگلوبین، میوگلوبین و بسیاری از آنزیم ها نقش بسزایی ایفا می کند، همچنین دریافت کافی آهن برای عملکرد مناسب سیستم ایمنی ضروری است. آهن به دو فرم در بدن وجود دارد؛ یکی به فرم عملکردی که در هموگلوبین (ترکیب محتوی آهن موجود در خون)، میوگلوبین (ترکیب محتوی آهن موجود در عضلات) و آنزیم ها موجود است و یکی هم به فرم ذخیره که در فریتین، ترانسفرین و هموسیدرین موجود است. میزان آهن موجود در بدن مردان بیشتر از بدن زنان است. از آنجایی که آهن نقش حیاتی برای بدن دارد، بدن به طور دقیق سعی در حفظ و نگهداری آهن خود می کند، به طوری که حدود 90 درصد آهن در روز بازیافت شده و دوباره مورد استفاده بدن قرار می گیرد.
آهن حیوانی، یک سر و گردن بالاتر
آهن به دو فرم هم (Heme) و غیرهم وجود دارد. آهن موجود در منابع حیوانی شامل انواع گوشت قرمز، گوشت سفید (ماکیان و آبزیان) و جگر از نوع آهن هم است که جذب بالایی دارد. در مقابل آهن موجود در منابع گیاهی شامل انواع حبوبات (لوبیای خشک)، سبزیجات، محصولات سویا و مغزهاست که از نوع آهن غیرهم است که جذب آن در بدن پایین تر است. شیر و محصولات لبنی فاقد آهن هستند. جذب آهن در افراد مختلف، متفاوت است. در بزرگسالان دارای مقادیر طبیعی هموگلوبین (فاقد کم خونی) جذب آهن حدود 5 الی 15 درصد است. این در حالی است که جذب آهن در افراد مبتلا به کم خونی تا 50 درصد افزایش می یابد. ویتامین C از ترکیباتی است که می تواند سبب افزایش جذب آهن غیرهم در بدن شود، بنابراین بهتر است منابع گیاهی آهن همراه ویتامین C مصرف شوند.
با معده خالی مصرف کنید
در موارد اولیه کم خونی یا زمانی که نیاز روزانه به آهن در افراد افزایش می یابد، معمولا از طریق اصلاح روش زندگی و جایگزین کردن مواد غذایی حاوی آهن بالا و حذف مواد غذایی که مانع از جذب آهن در بدن می شوند، کم خونی فرد درمان شده، همچنین افزایش نیاز روزانه آهن تامین می شود. اما در موارد شدید کم خونی یا مواردی که فرد مبتلا به کم خونی مزمن است، معمولا اصلاح روش زندگی و برنامه غذایی افراد همراه تجویز مکمل آهن به آنها صورت می گیرد. برای حصول بهترین نتیجه معمولا باید افراد سه ماه متوالی آهن مصرف کنند سپس آزمایش بدهند، اگر ذخیره آهن در حد قابل قبول و استاندارد بود، مکمل آهن قطع می شود. توصیه شده بهترین زمان برای مصرف مکمل آهن زمانی است که معده خالی است.
نکات طلایی از جنس آهن
– کمبود آهن بیشتر زنان باردار، نوزادان نارس، دختران در سنین بلوغ و سالمندان را تهدید می کند.
– برای حصول نتیجه مصرف مکمل آهن باید سه ماه تداوم داشته باشد.
– کمبود آهن در سنین کودکی سبب کاهش رشد کودکان و کاهش قدرت یادگیری و حافظه آنها می شود.
– مصرف همزمان ویتامین c با منابع آهن گیاهی سبب افزایش جذب آنها می شود.
– اصلاح روش زندگی سبب بهبود 30 درصدی کمبود آهن می شود.
چگونه آهن بيشتري دريافت کنيم؟
نياز روزانه به آهن در زنان ۱۹ تا ۵۰ساله ۱۸ميلي گرم است. اما در صورت باردار بودن به ۲۷ميلي گرم نياز دارند. زنان در دوره شيردهي به تنها ۹ميلي گرم آهن اضافه در روز نياز دارند. اما شديد بودن خونريزي مي تواند اين ميزان را تغيير دهد. زنان بالاي ۵۰سال که يائسه شده اند، به تنها ۸ميلي گرم آهن نياز دارند. يک وعده عدس، اسفناج، گوشت، گوشت مرغ، مغز ميوه، نخود، مي تواند چند ميلي گرم آهن موردنياز بدن را تأمين کند. مصرف زياد آهن نيز مي تواند به اعضاي داخل بدن آسيب برساند و احتمال خطر بروز ديابت، حمله قلبي و سرطان به ويژه در افراد مسن افزايش مي يابد.